Wereldwijd wordt 1/3e van al het voedsel verspild. Aan de andere kant lijden volgens de World Health Organization (WHO) 690 miljoen mensen honger. Volgens de laatste schattingen zouden er door Corona tot wel 132 miljoen bij kunnen komen dit jaar. Aan de ene kant hebben we dus bergen met eten dat onnodig verspild wordt en aan de andere kant hebben we miljoenen mensen die hongerlijden. Blockchaintechnologie en ketenoptimalisatie kan hier een enorme verandering in aanbrengen.
Verspilling tijdens distributie
Volgens het World Economic Forum (WEF) treedt in Europa 15% van alle voedselverspilling op tijdens transport en opslag tussen de productie en retail in. Daarbij moeten vooral verse producten het ontgelden. Volgens IBM gaat 45% van alle groente en fruit op deze manier verloren.
Onoverzichtelijke waardeketen
Eén van de grootste oorzaken van verspilling tijdens distributie, zijn inefficiënte en ondoorzichtige waardeketen. Door de globaliserende wereldeconomie zijn waardeketens de afgelopen jaren langer en complexer geworden. De weg die een product aflegt voordat het in de supermarkt ligt, is onoverzichtelijker geworden waardoor de retailer niet meer weet waar het product vandaan komt. De verschillende partijen binnen de keten communiceren nu niet genoeg met elkaar waardoor er een scheve verhouding ontstaat tussen vraag en aanbod. Daardoor treedt voedselverspilling op. Door de keten meer inzichtelijk te maken, zou volgens het WEF de voedselverspilling gereduceerd kunnen worden tot 7%, terwijl dat nu nog 15% is. Om die keten transparant en nog steeds economisch rendabel te maken, zou een combinatie van Internet of Things, blockchain en slimme sensoren een oplossing kunnen zijn.
“Als we niet weten hoeveel voedsel er verspild wordt, als we niet weten waar de afvalstromen zijn of hoe dingen gemaakt worden en wie de kosten draagt voor innovatie en verantwoordelijk handelen, hoe kunnen we er dan iets aan doen?”
Wat is blockchain?
Blockchain ken je waarschijnlijk als de technologie als de bitcoin maar het is veel meer dan dat. De achterliggende technologie is in feite een gedeeld grootboek waarbij iedereen zijn bankzaken (pseudo-anoniem) deelt, gecontroleerd door de computers. Daardoor kan elke partij op elk moment zien hoeveel geld er is en waar het vandaan kwam. Met dit virtuele ‘gedeelde huishoudboekje’ kunnen ook de wegen die een product heeft afgelegd dus precies in kaart worden gebracht.
Vind de knelpunten
Blockchain verzamelt allerlei gegevens over wat er allemaal gebeurt binnen de supply chain. Volgens Christiaan Verhoef, een van de co-organisatoren van logistiekinnovatieconsortium Spark! living lab, zijn die gegevens cruciaal in het oplossen van de knelpunten binnen de waardeketen. “Als er meer gegevens zichtbaar worden gemaakt en aan elkaar gekoppeld, dan kun je vragen gaan stellen over het systeem. (…) Als we niet weten hoeveel voedsel er verspild wordt, als we niet weten waar de afvalstromen zijn of hoe dingen gemaakt worden en hoeveel energie er gebruikt wordt, hoe kunnen we er dan iets aan doen?”
De urgentie van dit soort technologie blijkt wel uit de sinsaasappelcasus van Albert Heijn. Verhoef vervolgt: “Een mooi voorbeeld hiervan is de Albert Heijn sinaasappelchain. Ze hebben blockchain geïmplementeerd en toen kwam er naar buiten dat één van de partijen waar zij mee samenwerkten, aan slavenarbeid bleek te doen.” Daarmee laat de Zaanse supermarktketen zien hoe een bad practice goed bestreden kan worden.
“Schijnsustainability wordt opgelost. We kunnen elkaar verantwoordelijk gaan houden.”
Vertrouwen en verantwoordelijkheid
Het transparant maken van de supply chain herdefinieert volgens Verhoef het vertrouwen tussen de ketenpartijen: “Het [blockchain, red.] is een nieuwe manier van communiceren en het is een nieuwe manier om elkaar te vertrouwen. (…) Je krijgt nieuwe manieren om te bewijzen dat er iets gebeurd is of iets niet gebeurd is, waardoor je op nieuwe manieren afspraken kunt maken.(…) Schijnsustainability wordt opgelost. We kunnen elkaar verantwoordelijk gaan houden. We kunnen elkaar verantwoordelijk gaan houden en nieuwe manieren vinden hoe we samen kunnen werken, voornamelijk op slimmer en gericht boeren.”
Transparantie ook voor de consument
Spark! Living lab is een certificaat aan het ontwikkelen waarmee ook de consument een nieuwe manier van transparantie in de supply chain krijgt. Verhoef: De consument en retailer is niet bereid om te betalen voor iets wat hij niet kan herleiden. De consument moet er maar blind op vertrouwen dat het product duurzamer is. Je gaat [met blockchain, red.] van blind vertrouwen naar gecontroleerd vertrouwen. Trust but verify. De computer doet dat voor je.” De uiteindelijke keuze ligt dan bij de consument: “Als we naar een nieuwe wereld willen van sustainability moeten we onderscheid kunnen maken tussen wat sustainable is en wat niet. Dan kan de consument zelf kiezen. (…) Het vergelijkingspunt wordt niet langer prijs. Dat is het mooie. Daardoor kan deze technologie je helpen. Het geeft ons andere manieren om dingen te waarderen, anders dan alleen geld, wat dé moving factor is op dit moment.” IBM biedt ook blockchaintechnologie aan om ketens transparant te maken. Consumenten zouden in de toekomst zelf producten kunnen scannen en zo de supply chain in kunnen zien.
Gratis blockchain voor iedereen
Op dit moment ontwikkelt Verhoef samen met studenten, bakkerij Bbrood en MKB Nederland binnen het Living lab een open source variant van de blockchaintechnologie. Met deze technologie zou elk bedrijf zijn keten transparant kunnen maken. Verhoef: “Kunnen we dat systeem zo maken dat we het zo kunnen oppakken en bij een andere keten zo binnen kunnen gooien?” Veel bedrijven zouden blockchain nog niet toepassen omdat het te duur zou zijn: “Wij zoeken problemen in logistiek en supply chains onder meer op het gebied van duurzaamheid. We proberen deze technologie op een praktische manier toe te passen samen met experts en studenten. Dit willen we open source en dus vrijwel gratis weggeven. (…) Heel veel van dit soort initiatieven waar je voor wil betalen, gaan falen. We worden gefund vanuit de Overheid, die op deze manier probeert MKB’ers een steuntje in de rug te geven.” Het bedrijfsleven gelooft al in deze technologie. Dit project is namelijk genomineerd voor de Computable Awards.
Tekst: Berend Kluijfhout
Bronnen: WEF, Fairfood, Vork, TNO, IBM, Supply chain dive, Retail Trends, Research IBM